स्वागतम्। तपाइ घुम्दै फिर्दै यहाँ आईपुग्नु भएको हो भने मेरो मुख्य ब्लग अब यहाँ छ ।

07 June 2010

उधारो आदर्श (लघुकथा)

सडक छेउको चिया पसलमा शिक्षित जस्ता देखिने तीन जना युवकहरु धूँवादार राजनैतिक वहसमा लागेका थिए । तीनै जना भिन्न-भिन्न दल र राजनैतिक सिद्धान्तमा विश्वास राख्ने भएकाले आफूहरु सो दल वा गुटमा किन लागेको भन्ने वारेमा आ-आफ्नो तर्क दिँदैं थिए ।

"...म सक्रियताका साथ लागेको दल सधैं सत्तालाई भन्दा सत्यलाई बढी स्थान दिन्छ..." पहिलो युवकले आफ्नो संलग्नताको आधार खुलाउँदै भन्यो "...राजनीति स्वार्थको लागि हैन, सेवाको लागि हुनुपर्छ भन्नेमा मेरा नेताहरुको एक मत छ, त्यसैले म यो दलमा प्रवेश गरेको"

"मेरो पार्टीका नेताहरु हरेक समस्या र मुद्दामा सधैं एकजुट हुन्छन्..." दोस्रो व्यक्तिले आफ्नो विचार प्रष्ट्याउँदै भन्यो "... राजनीतिमा एकता र अखण्डता भन्दा ठूलो कुरा अरु केही छैन, त्यसैले म यही पार्टीलाई समर्थन गर्छु "

"मेरो दलका नेताहरु राष्ट्रप्रति एकदमै बफादार र राष्ट्रभक्त छन..." तेस्रो व्यक्तिले आफ्नो आस्थाका कारण बताउँदै भन्यो "...मेरो दल विदेशीका सामु कहिल्यै झुक्दैन, त्यसैले म यो यो दलमा लागेको"

उनिहरु देशको तात्कालिक राजनीतिको बारेमा यसरी चर्काचर्की गर्दैथीएँ मानौं ति सबै दलका राष्ट्रिय मुद्दा र राजनैतिक निर्णयका अन्तिम निर्णायक उनिहरु नै हुन ।

त्यत्तिकैमा चिया पसलमा चौंथो युवकको प्रवेश हुन्छ ।

"तिमीहरु सबै यहीँ नै रहेछौ,...देशमा भर्खरै ठुलो राजनैतिक परिवर्तन भएको छ ...थाहा पायौ ?..." भित्र पस्दापस्दै चौँथो व्यक्तिले पहिलो व्यक्तितर्फ हेर्दै भन्यो "...तिम्रो दलले आफ्नै सरकार बने मात्रै समस्या समाधान हुने भन्दै अहिलेको सरकारको विरुद्धमा अविश्वासको प्रस्ताव दर्ता गराएको छ.."

त्यसपछि उ दोस्रो युवकतर्फ फर्यो "...अनि तिम्रो दलका नेताहरु बीच भने हालको अबस्थामा के गर्ने भन्ने वारेमा गम्भीर मतभेद भएछ..." उसले अगाडि भन्यो " ...त्यसैले अब कसलाई समर्थन र कस्को विरोध गर्ने भन्ने वारेमा मतभेद हुँदा तिम्रो दल टुक्रीने पक्का भएको छ "।

त्यसपछि उसले तेस्रो व्यक्तिलाई हेर्दै भन्यो "परिवर्तत अबस्थामा के निर्णय लिने भने निर्क्योल गर्न नसकेपछि तिम्रा दलका वरिष्ठ नेतहरु भने अहिले छिमेकी राष्ट्रका राजदूत भेट्न विदेशी नियोगमा पुगेकाछन् "

21 April 2010

परिवर्तन (लघुकथा)

bribe त्यो कार्यालयमा भ्रष्टाचार सदाचार नै बनेको थियो । सेवाग्राहीका कुनैपनि काम दाम बिना हुँदै-हुँदैनथ्यो । कागज हेर्न दस्तुर, मान्छे भेट्न सलामी, फाईल खोज्न दक्षीणा र दस्तखतका लागि नजराना नभै कुनै काम हुँदैनथ्यो ।

मागेरै खाने, ढाँटेरै खाने, हप्काएर खाने र तर्साएरै खानेले आजित भएपछि जनस्तरबाटै दबाब बढ्यो । केन्द्रसम्मै खबर पुगेपछि सेवाग्रहीका काम बिना घुस र बिना नजराना गराउन एकजना निरीक्षक खटिए सो कार्यालयमा । कार्यालयमा निरीक्षक आएपछि २-४ दिन सेवाग्राहीका काम दाम दक्षीणा बिना नै भए ।

केही दिन पश्चात भने सो माहौल परिवर्तन भएको आभाष पाए जनताले । पुराना हस्तीहरु फेरि पनि सेवाग्राहीसंग बेधक दस्तुर माग्न थाले । अचम्मको कुरा के थियो भने अबका दिनमा दस्तुरको रेट पहिले भन्दा बढेको थियो । नयाँ आएका निरीक्षकको पनि भाग छुट्याउनु पर्ने भएकोले साबिक बमोजिम लिँदै आएको चिया खर्च र दस्तुरीमा बृद्धि गर्नु परेको बताएर कर्मचारीहरु पहिला सय लिने कामको लागि डेढ सय र हजार को बाह्र सय आदिको दरमा फेरि सेवाग्राहीलाई सताउन थाले ।

पीडित सेवाग्रही फेरि समस्या लिएर सम्बन्धित निकायमा धाउन थाले । स्थितिको गाम्भिर्यलाई ध्यानमा राखेर यसपाला भने केन्द्रबाट त्यो कार्यालयको हेरक काउण्टर र जन सम्पर्क हुने कोठामा स्वचालीत क्यामारा राखेर निगरानी गर्ने प्राविधिक अनुगमनको अचुक उपाए अबलम्बन हुने बताईयो ।

हाल सो कार्यालयका हरेक कोठा र हरेक टेबल माथी हरपल निगरानीका लागि स्वचालीत क्यामरा चलेका छन् अनि सेवाग्राहीहरु पनि क्यामरा मुनि नै दस्तुर र दक्षीणा दिन बाध्य छन । यो प्राविधिक प्रयोग पछि परिवर्तन नभएको होईन, परिवर्तन भएकै छ ....जनताहरुले कामको लागि सो कार्यालय धाउँदा उक्त अदृश्य प्राविधिकको समेत भाग थप गरी दस्तुर बुझाउन थालेका छन् ।

24 March 2010

संस्कृति प्रेम

लोकगीत प्रतियोगिताको समापन समारोहमा गएर मन्त्रीज्यूले निकै सान्दर्भिक र सागर्भित भाषण दिए : “संस्कृति नै हाम्रो पहिचान हो...हाम्रो संस्कृति रहेसम्म मात्रै हामी रहन्छौं, संस्कृति नै रहेन भने हाम्रो अस्तित्व नै रहँदैन । त्यसैले हामीले हाम्रो संस्कृतिको सम्मान र संरक्षण गर्नु पर्छ ..., ...”

तालीको गडगडाहटद्वारा मन्त्रीज्यूको भाषणको स्वागत गरीयो । गन्यमान्य व्यक्ति र अन्य विद्वान वक्ताले उहाँको संस्कृति प्रेमको उच्च मूल्याकंन गरे । आफ्नो भाषा र संस्कृतिप्रति मन्त्रीज्यूको सदभाव र झुकाव देखेर उपस्थीत जनसमुदाय गद्गद् भयो ।

कार्यक्रम समापनपश्चात् मन्त्रीज्यू हतार हतार आफ्नो चिल्लो आरामदायी गाडीमा पसे । गाडीका ढोकाहरु ढाकढुक बन्द भए । मन्त्रीज्यूलाई बिदाइ गर्न आउनेहरु गाडी बाहिरबाटै हात जोडेर अभिवादन गर्दै थिए ।

गाडीभित्रको रेडीयोमा मधुरो स्वरमा यौटा पुरानो नेपाली गीत बजिरहेको थियो । चालकले गाडी स्टार्ट गर्नै लागेको थिए, मन्त्रीज्यूको आवाज आयो : “ खै, रामबहादुर, पहिले त्यो गीत बन्द गर त ...!...यहाँपनि दुई घण्टासम्म पट्यार लाग्ने लोकगीत सुन्दा-सुन्दा दिक्क लागेको छ ... बरु एफ. एम. लगाऊन, त्यहाँ नयाँ-नयाँ हिन्दी र अंग्रेजी गीतहरु बज्दै होलान ।”

(साप्ताहिक—२१-१०-२०५७)

05 February 2010

मैले नपढेको किताब

“यो संसार अनौठो छ”, “हाम्रो दुनियाँ आश्चर्यपूर्ण छ” यस्ता वाक्याशंहरु मैले सानैदेखि सुन्दै आएको हो । तर के कति कारणले यो संसार अनौठो छ भन्ने चाही मैले त्यो दिन मात्रै थाहा पाएँ जुन दिन अघिल्लो दिन मात्रै किनेर ल्याएको मेरो एउटा किताब कोठैबाट गाएब भयो ।

अघिल्लो दिन मात्रै लेराएको किताब गाएब हुनुलाई मैले लरतरो हिसाबले लिइँन र धूँईपत्ताल खोजी सुरु गरें । टेबुलमा, घर्रामा र अन्य सम्भाव्य स्थानमा पुस्तक नभेटेपछि मनमा शंका उठ्यो ‘कतै चोरी त भएन ...!’। तर हैन.. टेबुलमा रहेको टेलीभिजन, पर्सको पैसा र अन्य केही ‘टार्गेटेट आइटम’ जहाँका त्यहि थिए । समाजमा व्यवसायीक रुपमा किताब मात्रै चोर्ने चोर कुनै पनि छन भने भिन्दै कुरा, नत्र यो चोरको काम हुँदै होईन भन्नेमा पुगें म ।

चोरीएको हैन भने कहाँ गयो त? । म पून: आफ्नै घरको ‘गुगल सर्च’ मा लागें, घरका सबै दराज, पलंङका अन्तरकुन्तर र फ्रिज अनि पुरान कसौँडी र प्रेसरकुकर समेत खोलेर हेर्दा पनि किताब नभेटेपछि यसलाई एउटा आश्चर्यको रुपमा लिनु बाहेकको हर्को बिकल्प बचेन पनि ।

किताब मंहगो थिएन, तर मलाई एकदमै मनपर्ने लेखकद्वारा लेखिएको थियो, त्यसैले सय रुपैयाको एउटा किताबका कारण मेरो तीन दिनको निन्द्रा र चार दिनको भोक हरायो ।

पाँचौ दिन बिहान उठने बित्तीकै कसैले मेरो ढोका ढकढक्याएको सुनें, ढोका खोलेर हेर्दा एकजना परिचित मित्र ढोकामा उभिएका थिए। उनले भित्र छिर्दा छिर्दै भने “...सरी है! ... म शुक्रवार तिम्रोमा आएको थिएँ, तिमी रहेनछौ तर तिम्रो टेबुलमा ‘यो किताब’ देखेँ...” उसले अगाडि के के भन्यो मैले राम्ररी बुझीन... मेरो भोक निन्द्रा हरण गर्ने ‘त्यो किताब’ उस्ले टेबुलमा फ्याट्ट राख्ने बेलासम्ममा मैले करिब करिब उ मेरो साथी हो भन्ने समेत बिर्सन लागीसकेको थिएँ । कमसेकम किताब लगेपछि एकचोटी फोन गरेर ‘तिम्रो किताब मसंग छ है !’ मात्रै भनेक भएपनि त मैले पागलपन सवार भएजस्तो गरी घरका भाँडाकुँडा समेत खोतलेर खोज्नु त पर्दैन थियो नि ।

“तर साथी, यो किताब साँच्चै पठनीय र रोचक रहेछ ...” उ म तर्फ हेरेर --मेरो मनको भाव देखी अन्जान -- मुसुक्क मुस्कुरायो । “...साँच्चै तिमीलाई कस्तो लाग्यो यो किताब?, तिमीले त पढिसक्यौ होला नि ...” । उसको मुस्कानसंगै मेरो रिस सेलाईसकेको थियो र म बिचारशुन्य यन्त्रवत उसलाई हेर्दै थीएँ ।

जे होस किताब भेटिएकोमा खुशी नै लाग्यो । मेरो मित्र एकैछिनको भला कुसारी पछि किताब मलाई फिर्ता गरेर फर्क्यो । उ फर्केको केही मिनेटमा नै फेरि ढोका ढकढक्याएको आबाजसंगै मेरो अर्को साथीको प्रवेश भयो ।“ ... ओहो !, तिमीसंग ‘यो किताब’ छ...?” कोठामा प्रवेश गर्ने बित्तीकै अभिवादन वा भलाकुसारीका दुई शब्द पनि नबोली उसले किताबतर्फ इशारा गर्‍यो, मानौं मेरो टेबुलमा किताब हैन हजार वाटको बत्ती छ ।

“..हेरन, मैले यो किताब खोजेको तीन महिना भयो..., “ उस्को कुरा मलाई किताब माग्न बनाईएको भूमिका हो भन्ने जान्न गाह्रो भएन । तर आफैले नपढेको आफ्नो किताब अरु कसैलाई दिने मुडमा नभएकोले उसले ‘यो किताब मलाई देउन’ भन्नुभन्दा पहिलै मैले बोलीहालेँ “हेर...यो किताब मैले नै पढ्न भ्याएको छैन..” “ठिकै छ नि, तिमी पछि हेरन, पहिला म पढ्छु...” उसले अप्रत्यासित उत्तर दिँदै भन्यो “...तिमी साह्रै ढिला पढ्छौ...तिमीलाई यो किताब पढि सक्काउन २ हप्ता लाग्छ.... बरु मलाई दियौ भने म ३ दिन मै पढेर फिर्ता गरिदिन्छु ...” । उसले कुराकानी यसरी बढायो, मानौ, उ मेरो हैन, म उसको किताब माग्दै छु । तर जे भएपनि आफुले किताब नपढि अरुलाई नदिने निर्णयलाई कार्यरुप दिँदै मैले उसलाई एक हप्ता पछी आउन भनें । म मनमनै सोच्दै थिएँ, साथी हिँड्ने बित्तीकै म त्यो किताब पढ्न सुरु गर्छु ।

साथी फर्क्यो, तर किताब हातमा आएपछि किताब हराउँदा आएको जस्तो पढ्ने ज्वारभाटा र जोश पनि शान्त भैसकेको थियो। मानिसको स्वभावै यस्तै त हो नि, नपाउन्जेल तिर्सना, पाएपछि बिर्सना भने जस्तै एक हप्तासम्म किताब मेरो टेबुलमै रह्‍यो भने आलस्यलाई समयाभावको नाम दिएर मैले भने किताबको एक पन्ना पनि पल्टाइँन । मैले साथीलाई दिएको एक हप्ते समयमा एक पन्ना पनि नपल्टाए पनि मेरो साथी भने एकहप्ता पुगेकै दिन ठिक समयमै मकहाँ आइपुग्यो । “ कस्तो रहेछ त किताब ...? ” , “हेरेको छैन...” मेरो उत्तरलाई बीचमै काटेर उस्ले सोध्यो “के रे..., हेरेकै छैन रे..?, बरु अस्ती नै मलाई दिएको भए म नै हेर्थेँ नि..” । “हैन... मेरो मतलब हेरी सकेको छैन...” मैले झूठको सहारा लिँदै आफूलाई सच्याएँ । “मैले पहिलै भनेको हो नि तिमीले यही गतिमा पढ्न थाल्यौ भने यो किताब सक्न ३ महिना लाग्छ... खै देउ, बरु म ३ दिनमै सक्काएर फिर्ता दिन्छु “ । यसपाला मैले पनि केही नभनी किताब उसको हातमा थमाईदिएँ ।

मेरो मित्र कुरा धेरै गर्ने भए पनि समयको मामलामा एकदमै विश्वासीलो थियो । उसले चौथों दिन बिहानै किताब फिर्ता गर्‍यो । “..साँच्चै नै ज्यादै राम्रो किताब रहेछ है...” “अँ ... हो...” अचानक मेरो मुखबाट निस्क्यो । “हैन तिमीले त पुरै पढी सकेका छैनौ हैन र ..” मित्र फेरि आफ्नो स्वभाव अनुसार धाराप्रवाह बोल्न थाल्यो “...पहिलो खण्डमा त ... मात्रै छ। दोस्रोमा ..., तेस्रोसम्म पुग्दा .....” । मैले याद गरीन उसले कति बेर बोल्यो, तर किताबको सम्पूर्ण बखान सक्काएर मात्रै उसले सास फेर्‍यो।

मेरो मित्र मलाइ किताबको पुरै आख्यान सुनाएर फर्कने बित्तिकै अर्का एकजना सहकर्मी मेरो कोठामा छिरे । “तिमीसंग ‘त्यो किताब’ छ रे हैन?” सहकर्मीको प्रश्नको उत्तर नै नदिई किताब नै उसलाई थमाएँ मैले।

केही दिन पछि ति सहकर्मीले पनि किताब फर्काए र किताब फर्काउन आउँदा किताबका बारेमा चर्चा गर्दै आफ्नो धारणा पनि सुनाए। समय यसरी बित्दै जाँदा मेरा साथीहरु र साथीहरुका साथीहरु समेत सबैले सो किताब पढि सिध्याए र हरेक पाठकले पढीसकेपछी सो किताबको बारेमा आ-आफ्ना दृष्टीकोण र बिचारहरु मलाई सुनाए । यसरी मेरो पन्ध्रौं साथीले किताब हेरेर फर्ता गर्ने बेलासम्ममा मलाई किताबको बारेमा पर्याप्त जानकारी भैसकेको थियो । हरेक साथीले किताब फर्काउँदा किताबप्रति राख्‍ने आफ्नो धारणा र बिचारका कारण मलाई किताबको बारेमा जानकारी मात्रै भएन, सो बारेमा भिन्न भिन्न दृष्टीकोण र मत मतान्तर बारेमा समेत यथेस्ट ज्ञान भैसकेको थियो ।

दिन बित्दै जाँदा, एक पन्ना नै नपढि किताबको हरेक खण्डका बारेमा म धुरन्धर ज्ञाता मात्रै बनिन, किताब किनेको चौथो महिना पुग्दा मेरो किताबको रुप नवयौवना बाट बृध्दाको जस्तो हालतमा पुगि सकेको पनि थियो । म आफू किताबलाई माया गरेर किताबमा नाम समेत नलेख्‍ने मान्छे भए पनि मेरो किताबका प्राय: प्रत्येक पन्नामा मेरा कुनै न कुनै मित्रको नाम लेखिएको थीयो। किताबमा भएका कतिपए नाम त मैले कहिल्यै नचिनेका मानिसका समेत थिए। किताबका कैयौं पन्ना च्यात्तीएका टेपले टालिएका थिए भने कुनै पन्नामा कसैको फोन नम्बर त कुनैमा केही नोट अनि कतै चिया, कफिको दाग त कही कही तेलको धब्बा समेत थिए।

पहिला त साथीहरुको बखानबाटै किताब पढेभन्दा बढि जानकारी भएको त्यसमा पनि किताबको यो हालत देखेपछि मलाई झनै त्यो किताब “फेरि पढ्ने” जाँगर नै चलेन । किताब पल्टाएरै नपढे पनि मेरो कोठामा मित्रहरु आउँदा सो किताबको चर्चा चल्ने क्रम भने अझै जारी नै छ । कहीलेकाही सो किताबको बारेमा मैले गरेको बिश्लेषण र परिचर्चा सुनेर मेरा केही साथीहरु मलाई सो किताबको बारेमा समिक्षा लेख्न समेत उक्साउँछन । म मनमनै उनिहरुको कुरा सुनेर हाँस्छु (पढदै नपढेको किताबको बारेमा कसरी समीक्षा लेख्ने Open-mouthed)

अहिले पनि सो किताब मेरो कोठाको टेबुलमै छ। यदि तपाईले पनि पढ्नु भएको छैन भने तपाई पनि पढन सक्नुहुन्छ । तपाई आउँदा म भेटीईन भने तपाई पनि किताब बिना सूचना लिएर जानसक्नु हुन्छ, फिर्ता गर्ने बेलामा एक पटक सरि भन्नुस , बस ।

13 January 2010

भविष्य यसरी बोल्ने छ (विज्ञान कथा)

25th. May, 2145

आज पनि मिटिङ जारी थीयो, तर कुनै निर्क्योल भने निक्लन सकेको थिएन । संसारभरका बुद्धिजीवी, वैज्ञानिक, राजनीतिज्ञ अनि विविध क्षेत्रका वरिष्ठतम व्यक्तिहरुको सहभागितामा भएको यो यो विशाल बैठकको विषय थियो:- भविष्यको लागि पानी

पृथ्वीको सतहमाथी रहेको पिउन योग्य पान त अघिल्लो शताब्दीको अन्त्यतिर नै सक्कीसकेको थीयो, त्यसैले संसार अहिले सतहमुनिको पानिमा निर्भर थीयो। तर करिब ३ महिना अगाडि वैज्ञानिक र भूगर्भशास्त्रीहरुको एउटा अन्तराष्ट्रिय टोलीले एउटा ज्यादै नै विष्फोटक तथ्य प्रकाशमा ल्याएका थीए :- सतह मुनिको पानी आउँदो दश वर्षमा सक्कीने

यो समाचारको प्रकाशनले संसारभर हाहाकार फैलीयो, के वैज्ञानिक, के राजनीतिज्ञ, के साधारण नागरिक सबै गहन चिन्तामा डुबे । दश वर्ष पछि के हुन्छ ?, अब कसरी बाँच्ने?, के अब पृथ्वी पनि जीवन रहित ग्रह हुने भयो त? । हरेक व्यक्ति आफूलाई मृत्युले पच्छ्याईरहेको ठान्न थाल्यो । प्रकृति माथि नै विजय हासिल गर्न अगाडि बढेको मानिस प्राकृतिक सम्पदाको समाप्तीसंगै आफ्नो अस्तित्वको पनि अन्त हुने प्रष्ट देख्दा तर्सीन थाल्यो । अभिमानी, हठि र अति महत्वाकांक्षी मानव समाजले वातावरणको संरक्षणमा मात्रै आफ्नो अस्तित्व रहने कुरा स्विकार्‍यो। तर ...अपशोच !, मानिसले आफ्नो गल्ती स्विकारेर अस्तित्व जोगाउन अब निक्कै ढिला भैसकेको थियो ।

दश वर्षपछि पृथ्वि जीवन रहित ग्रह बन्ने कहाली लाग्दो सन्नाटालाई सम्झेर सुन्दर सृष्टी विनाशको भयले सम्पूर्ण मानवजाती भयभित हुन थाले । तुरुन्तै विश्वका सबै देशहरुमा सभा, गोष्ठी र खोजहरु हुन थाले। पिउने पानीको कुनै उचित समाधान पत्ता नलागेपछि संयुक्त राष्ट्र संघको आयोजनामा मे २३, २१४५ मा एउटा बृहत अन्तराष्ट्रिय सम्मेलनको आयोजना गर्‍यो । सबै देशका वैज्ञानिक, बुद्धिजीवी, पत्रकार र भूगर्भशास्त्रीहरु फेरि एक पटक जेनेभामा भेला भए –भेलाको एउटै मात्रै उद्देश्य थीयो :- भविष्यको लागि पिउने पानीको खोज ।

पहिलो तीन दिन जत्ती सभा वादविवादमा नै बित्यो, विकसीत मुलुकले अत्यधिक वातावरण प्रदूषणका कारण यो समस्या उत्पन्न भएको भन्दै विकासोन्मुख र देशलाई यसको दोष लगाए। कम विकसीत राष्ट्रहरुले भने हतियारको होडबाजीमा भएको खर्च वातावरण जोगाउन नलगाएको र रासायनिक हतियार र अन्य मानव समाजलाई अनावश्यक प्रयोगहरुका कारण वातावरण र हावापानी नै परिवर्तन भएको कारण यो समस्या निक्लेको बताएर विकसीत देशमाथी औंला तेर्स्याए । आखिर वादविवाद बाट कुनै हल नभेटेपछि सभाको ध्यान फेरि समस्या समाधानमा केन्द्रित भयो ।

एन्टार्टिका ( Antarctica) को विशाल बरफ सतह पनि निक्कै पहिले नै पग्ली सकेको थियो, रुख विरुवाका विनाशका कारण वातावरण सन्तुलन बिग्रकोले कृतिम बादलबाट पनि पानी पर्न छाडिसकेको थियो । साना-तिना खोला,नदि र तालहरु सुकीसकेका थिए भने बाँकी केही स्रोतहरु पनि अत्यधीक प्रदूषणका कारण केही वर्ष भन्दा बढी थेग्न नसक्ने स्थितिमा पुगेका थिए । त्यसैले सात दिनको छलफलबाट पनि कुनै हल निस्कन सकेन ।

मिटिङ लगातार चलिनै रह्‍यो । वैज्ञानिक र बुद्धिजीवीहरुले चन्द्र धरातल र अन्य ग्रहबाट यस्को विकल्प खोज्ने प्रस्ताब राखे, तर माननिसले भौतिक विकासमा जत्ति ठूलो फड्को मारे पनि बाहिरी ग्रहबाट पानी ल्याएर सम्पूर्ण पृथ्वीवासीको माग पुरा गर्नसक्ने क्षमता भने अझै तयार भएको थिएन । प्राविधिक क्षेत्रमा त्यस्तो क्षमता हासिल गर्न अझै पनि १५-२० वर्ष लाग्ने अनुमान थियो वैज्ञानिकहरुको ।

वातावरणविद र बुद्धिजीवीहरुले अत्यधिक मात्रमा बृक्षारोपण गरेर वातावरण सुधार्ने बिचार व्यक्त गरे, तर त्यसरी प्राकृतिक रुपमा वातावरण सुधार्न पनि २० वर्ष जत्ती नै समय लाग्ने देखियो । अब के गर्ने त ? । निक्कै छलफलहरु भए, अरुपनि धेरै सुझावहरु आए । तर उपर्युक्त दुईटा सुझाव मात्रै अरुभन्दा केहीहद सम्म वैज्ञानिक र सम्भव देखियो र यो भन्दा चाँडो समस्या समाधान नहुने किटान गरीयो ।

आखिर अन्य सबै विकल्प असम्भव देखिएपछि यि दुई सुझावमा मात्रै सबैको ध्यान गयो :- वातावरण सुधार गर्ने र बाहिरी ग्रहबाट पानी ल्याउने प्रविधिको विकासमा लागि एकजुट भई लाग्ने । संसारकै साझा समस्या भएकोले यस कामको लागि लाग्ने खर्च सबै देशले सामूहिक रुपमा व्यहोर्ने निर्णय पनि भयो । पृथ्वीकै इतिहासमा मानव समजामा अभूतपूर्व एकता देखियो ।

तर समस्याको पूर्ण समाधान भने अझै भएको थिएन । बीस वर्ष पछी त पानीको नयाँ स्रोत पाईने भयो, तर बीस वर्षसम्म बाँच्ने कसरी त ?, जब सतह मुनिको पानी केवल दस वर्षको लागि मात्रै पर्याप्त छ । समस्याको पूर्ण समाधान नभएकोले केन्द्रको संयोजकत्वमा हरेक देश, हरेक शहर र इलाकामा यही बिषयमा गम्भिर बिचार, विमर्श र खोजहरु हुन थाले । यसरी अर्को दस दिनसम्म भेला चलेपनि उपलब्धी भने हुन सकेन ।

परिवार नियोजन र जनसंख्या नियन्त्रणमा व्यापक सफलता पाएपनि, औषधि विज्ञानको अत्यधीक बिकासका कारण मानिसहरुको आयु निक्कै बढेकोले सन २१४५ मा विश्वको जनसंख्या १० अर्ब भन्दा बढी थियो । जसमध्य ५ अरब जत्ति त ६० बर्ष भन्दा माथिका मात्रै थिए ।

सूचना प्रविधि र सामाजिक सञ्जालको असोचनिय बिकासका कारण संसारका कुनै पनि मानिस अन्य कुनै पनि भूभागमा भएका मानिसंग भाषा, समय वा संख्याको बन्देजविना कुनैपनि बेला जोडिन र बिचार आदान-प्रदान गर्न सक्षम थियो । अत: हप्तौंसम्मको भेलाले कुनै निर्क्योल निकल्न नसकेपछि संसारभरका ६० वर्ष भन्दा माथिका वरिष्ठ नागरिकहरुले अन्तरजालोको अवास्तविक दुनियाँमा आफ्नो छुट्टै गोप्य भेला आयोजन गरे। तीन दिनसम्म संसारभरकै वरिष्ठ नागरिकहरु बिचार आदान प्रदान र समस्याको हल खोज्न लागि परे। भेलाको अन्तिम दिन वरिष्ठ नागरिकहरुले समस्याको एउटा हल निक्लेको र भेला “ठोस निर्णय”मा पुगेको दाबी गरे अनि सो भेलाको निर्णय र हल भोलिपल्ट साँझको अनलाईन पत्रिकामा निस्कने बताईयो ।

त्यसको भोलिपल्ट १३ जुन, २१४५ का दिन विश्वमा एउटा अकल्पनीय दु:खपूर्ण घटना घट्यो । त्यस दिन सबै देश, शहर र इलाकामा एकदमै रहश्यमय तरिकाले करोडौंको संख्यामा मानिसहरुको सामुहिक मृत्यु भएको थियो । पृथ्वीको इतिहासमै यो भन्दा दूर्भाग्यपूर्ण घटना कहिल्यै घटेको थिएन । एकै दिनमा संसारभर गरेर करिब ५ अरब मानिसको ज्यान गएको अनुमान गरियो । संसार असह्य शोकमा डुब्यो, सम्पूर्ण विश्वलाई नै एउटा भीषण मृत्युको बादलले ढाकेको थियो र पुरै विश्व अवर्णनिय क्रन्दनमा डुबेको थियो । आश्चर्यको कुरा के थियो भने सबै मृत व्यक्तिहरु ६० बर्ष भन्दा माथीका थिए र कोहीपनि यो रहश्यमय मृत्यको कारण पत्ता लगाउन सक्षम थिएनन ।

साँझको पत्रिका निस्कयो, पत्रिकाको मुखपृष्ठको समाचार देखेर सबैजना झस्के। मुखपृष्ठमा यस्तो समाचार थियो :

१३ जुन, २१४५

हाम्रो अन्तर्राष्ट्रीय सम्मेलनबाट पानीको समस्या समाधान गर्ने कुनै हल निस्केन । निस्केका हलको कार्यान्वयनमा पनि कम्तीमा १५-२० वर्ष लाग्ने देखियो । त्यसैले हालैको जनसंख्या कायम रहेमा पृथ्विमा मानव-मानव बीच काटामार हुने भएकोले मानव अस्तित्व रहने देखिएन । त्यसैले आजको दिनमा हामीले एउटा निर्णय गरेका छौं । अहिले विश्वमा हामी ५ अरब जत्ती ६० वर्ष माथीका छौं, यदि हामी सबैखो मृत्यु भएमा बाँकी रहेको पानी हाम्रा सन्ततिको लागि अर्को बीस वर्षसम्म पुग्छ। बीस वर्ष पछि त नयँ स्रोत पनि चल्ने नै छन। त्यसैले हामी सबैले आजको मितिमा सामूहिक आत्महत्या गर्ने निर्णय गरेका छौं ।

हामीलाई थाहा छ तिमीहरु दु:खी हुनेछौ... तर अर्को उपाए पनि त छैन नि। फेरि वातावरण जोगाउने र पानीको दूरुपयोग रोक्ने बारेमा उन्नाईसौं शताब्दी देखी कुरा चल्दा चल्दै लापरवाही पूर्बक यसको दूरुपयोग पनि हामीले नै गर्‍यौं, त्यसैले यसको जिम्मेवार केही हदमसम्म हामी नै हौं र यसको प्रायश्चित्त गर्ने कर्तव्य पनि हाम्रै हुन्छ । तर हाम्रो जस्तो गल्ती तिमीहरुले कहिल्यै नगर्नु...र वातावरणको विनाशले फेरि यस्तो समस्या कहिल्यै नआओस... नत्र सृष्टीको बिनाश अवश्यम्भावी छ र त्यसको दोषी पनि तिमीहरु नै हुने छौ। त्यसैले होसियार ! अब यस्ता गल्ती कहिल्यै नदोहर्‍याउनु र आजै देखी वातावरण र पानी जोगाउन लाग्नु । वातावरणको संरक्षण आफ्नै अस्तित्वको सुरक्षा हो, पानी बचाउनु आफ्नै जिवन बचाउनु हो । त्यसैले यो सृष्टिको आधारलाई जोगाउ.... हाम्रा प्यारा सन्ततिहरु पृथ्वीको इतिहासमा आजको यो दिन १३ जुन २१४५ फेरि कहिल्यै नआओस....हाम्रो आशीर्वाद छ...बिदा ! बिदा...!! बिदा...!!! ।

18 December 2009

तीन सुत्रकथा

महान नेता

महान नेताले नागरिक हितकोलागि दिनभर शहरलाई अस्तव्यस्त बनाउनु भयो । कतै भुसतिघ्रे लगाएर प्राध्यापक कुटाउनु भयो, कतै ढुंगामुडा गरेर गाडीका सिसा फुटाउनु भयो । साँझमा दिनभर भएको जन-धनको क्षतिको विवरण जुटाउनु भयो। अनि यो सरकारले शान्ति स्थिति कायम राख्‍न नसकेकोले आफैंले सरकार बनाउन पाउनु पर्ने कुरा उठाउनु भयो ।

राष्ट्रभक्ति

कवि सम्मेलनमा कविज्यूले राष्ट्र प्रेमले ओतप्रोत भएको एकदमै मनछुने कविता बाचन गर्नु भयो । श्रोताहरु उनको राष्ट्र प्रेम देखे मुग्ध भए, निर्णायकहरु उनको वीर रसको भाव सुनी स्तब्ध बने । तुरुन्तै उनको राष्ट्रभक्तिको कदर गर्न दुई हप्ता पछि दोशल्ला ओढाउने निर्णय भयो ।

कार्यक्रको दिनमा कविज्यूको सट्टा अर्कै व्यक्ति पुरस्कार थाप्न आए, अनि कविज्यू आफ्नो डि.भि. को उपयोग गर्दै अघिल्लै हप्ता अमेरिका तर्फ उडेको बताए ।

यथार्थ र आदर्श

के.एफ. सी. को फास्ट फुड खाँदै गर्दा, एकजना विदेशी साथीले युट्युबमा हेरेको गढीमाई मेलाको भिडियोको चर्चा उठायो। यस्तो हिंसा बन्द गर्नु पर्ने जोडदार तर्क जुटायो। मैले आफू मांसहारी भएसम्म यस्तो कुराको विरोध गरेर बुद्धि बिलास नगर्ने बताउँदा बताउँदै नजिकै आईसकेको चाडको लागी टर्की जुटाउन हत्तार भएको भन्दै आफ्नो बाटो ततायो ।